Con đường mới thoát nghèo bền vững trong kỷ nguyên số

Trong bức tranh phát triển nông nghiệp của tỉnh Quảng Trị, khu vực kinh tế tập thể, với nòng cốt là các Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp, ngày càng khẳng định vai trò quan trọng của mình.

Gỡ nút thắt pháp lý, đưa nông sản ra thị trường

Từ chỗ là các tổ chức sản xuất đơn lẻ, manh mún, các HTX đã trở thành hạt nhân liên kết nông dân, tổ chức sản xuất tập trung, chuyên nghiệp hóa, và kiến tạo các chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ.

Nhiều HTX không chỉ là nơi chia sẻ kinh nghiệm, mà còn là cầu nối then chốt giúp người nông dân tiếp cận thị trường rộng lớn hơn, nâng cao thu nhập ổn định và góp phần tích cực vào chương trình giảm nghèo của tỉnh.

Sự thành công này là kết quả của một chiến lược đồng bộ, kết hợp giữa việc hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực quản trị, và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ. Thực hiện Luật Hợp tác xã năm 2023, tỉnh Quảng Trị đã kịp thời ban hành nhiều chính sách hỗ trợ phát triển HTX theo hướng hiện đại, hội nhập. Sự hỗ trợ này bao trùm nhiều khía cạnh thiết yếu: từ đào tạo, bồi dưỡng, chuyển đổi số, đầu tư thiết bị, kết cấu hạ tầng, đến các hoạt động xúc tiến thương mại.

Tập huấn nâng cao năng lực cho HTX.

Đặc biệt, sự vào cuộc của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Quảng Trị chính là "chìa khóa vàng" thúc đẩy quá trình này, đảm bảo các chính sách đi vào cuộc sống một cách hiệu quả nhất.

Một trong những bước đi quan trọng nhất nhằm củng cố nền tảng cho các HTX là việc cập nhật và kiện toàn hệ thống quản trị, đặc biệt trong bối cảnh Luật Hợp tác xã 2023 có hiệu lực. Chính vì vậy, từ đầu năm 2025, Trường Bồi dưỡng cán bộ - Liên minh HTX Việt Nam đã phối hợp với Liên minh HTX tỉnh Quảng Trị tổ chức lớp tập huấn chuyên sâu về công tác tổ chức, quản lý, điều hành HTX theo Luật HTX năm 2023. Lớp tập huấn có vai trò thiết yếu trong việc chuyển giao kiến thức mới, giúp các cán bộ quản lý HTX nắm bắt được những điểm thay đổi cốt lõi của Luật mới.

Tại lớp học, các giảng viên không chỉ trao đổi về những điểm mới của Luật HTX 2023 – vốn tập trung vào việc tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc huy động vốn, mở rộng quy mô, và minh bạch hóa quản trị – mà còn trực tiếp tiến hành sửa đổi điều lệ cho một số HTX tham gia. Đây là hoạt động thực tế có giá trị cao, giúp các HTX lập tức áp dụng các quy định mới vào hoạt động thường nhật. Kết thúc khóa học, các học viên xác nhận việc họ đã được trang bị hành trang pháp lý vững chắc để đưa HTX của mình vận hành đúng luật, hiệu quả và bền vững hơn trong tương lai. Nền tảng pháp lý vững chắc này là bệ phóng quan trọng cho sự phát triển của kinh tế tập thể.

Để các HTX không chỉ "làm tốt" mà còn "bán tốt", việc trang bị kỹ năng tiếp thị và chuyển đổi số (CĐS) là không thể thiếu. Sự hỗ trợ từ cấp Trung ương đến địa phương đã giúp các HTX Quảng Trị rút ngắn khoảng cách công nghệ.

Gần đây nhất, trong hai ngày 23-24/10, Liên minh Hợp tác xã (HTX) Việt Nam tiếp tục phối hợp với Liên minh HTX tỉnh Quảng Trị tổ chức hội nghị tập huấn kỹ năng chuyển đổi số cho 71 học viên là cán bộ quản lý và thành viên các HTX trên địa bàn tỉnh. Hội nghị này đã đi thẳng vào các kỹ năng thiết thực, phục vụ trực tiếp cho hoạt động kinh doanh.

Các học viên được hướng dẫn chi tiết các kỹ năng quan trọng như: Quay video, chụp ảnh sản phẩm bằng điện thoại để tạo ra hình ảnh chuyên nghiệp; sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để chỉnh sửa, biên tập và tạo nội dung truyền thông hấp dẫn; xây dựng kịch bản, quy trình sản xuất video ngắn phù hợp với xu hướng mạng xã hội; và đặc biệt là kỹ năng kinh doanh trên nền tảng số qua livestream và thực hành tiếp thị sản phẩm trên mạng xã hội.

Thông qua đó, học viên được trang bị kiến thức và kỹ năng để ứng dụng công nghệ số một cách chủ động và hiệu quả trong hoạt động sản xuất, quản trị và kinh doanh. Điều này góp phần nâng cao hiệu quả, năng lực cạnh tranh của các HTX trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu. Nhờ đó, nhiều HTX đã chủ động xây dựng nhãn hiệu, thiết lập cơ chế truy xuất nguồn gốc điện tử, tích cực tham gia các hội chợ và sàn thương mại điện tử, giúp sản phẩm nông sản địa phương tiếp cận thị trường rộng lớn hơn và gia tăng giá trị.

Bệ đỡ cho hàng nghìn hộ dân thoát nghèo

Kinh tế tập thể ở Quảng Trị đã đạt được những thành tựu ấn tượng, minh chứng qua các con số: Bình quân doanh thu của HTX đạt 1,41 tỷ đồng/HTX/năm, lợi nhuận khoảng 150 triệu đồng/HTX/năm, với gần 60% HTX được đánh giá hoạt động hiệu quả.

Đặc biệt, xu hướng sản xuất gắn với công nghệ cao và phát triển sản phẩm OCOP đang lan tỏa mạnh mẽ. Sự phát triển này không chỉ là những con số, mà là những câu chuyện thực tế về giảm nghèo.

Như HTX Dưa lưới và Rau màu công nghệ cao ở huyện Vĩnh Linh là một ví dụ điển hình về việc ứng dụng công nghệ cao để tăng giá trị sản phẩm và ổn định thu nhập cho thành viên.

Thay vì canh tác truyền thống bấp bênh, HTX đã đầu tư xây dựng nhà màng hiện đại, áp dụng hệ thống tưới nhỏ giọt, sử dụng máy sấy năng lượng mặt trời và quy trình truy xuất nguồn gốc điện tử. Việc ứng dụng công nghệ này giúp kiểm soát chất lượng sản phẩm, giảm thiểu rủi ro thời tiết và kéo dài thời gian bảo quản.

Nhờ sản xuất theo quy trình khép kín, sản phẩm dưa lưới của HTX đạt chuẩn OCOP 4 sao, được bán với giá cao gấp 3-4 lần so với sản phẩm truyền thống. Quan trọng hơn, thu nhập của các thành viên, đặc biệt là các hộ nghèo tham gia vào khâu chăm sóc và thu hoạch, đã tăng trưởng ổn định, đạt từ 6-8 triệu đồng/người/tháng (tăng 2-3 lần so với trước). HTX đảm bảo đầu ra ổn định, chấm dứt tình trạng "được mùa mất giá" và tạo ra hàng chục việc làm thời vụ cho lao động nữ nông thôn

HTX giúp người dân thoát nghèo nhờ sản xuất theo quy trình và quy mô lớn.

HTX Nông nghiệp Hữu cơ tại Triệu Phong cũng là minh chứng cho sức mạnh của liên kết và việc xây dựng thương hiệu dựa trên chất lượng. HTX tập trung vào việc tổ chức sản xuất lúa hữu cơ theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt. HTX đóng vai trò chủ đạo trong việc cung ứng giống, vật tư đầu vào, và quan trọng nhất là cam kết bao tiêu toàn bộ sản phẩm đầu ra.

Mô hình này giúp các hộ nông dân yên tâm sản xuất, không phải lo lắng về thị trường. Thông qua liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp chế biến, sản phẩm gạo hữu cơ của HTX đã có mặt trong các chuỗi siêu thị lớn, đạt mức giá ổn định, cao hơn 20-30% so với lúa thường.

Các thành viên HTX được chia sẻ lợi nhuận theo doanh thu, giúp nhiều hộ gia đình thoát khỏi diện hộ nghèo, chuyển sang phát triển kinh tế hộ khá. HTX đã trở thành đơn vị đi đầu trong số những HTX liên kết tiêu thụ sản phẩm của tỉnh, tạo ra chuỗi giá trị bền vững, đảm bảo an sinh xã hội tại địa phương.

Còn HTX Thủy sản ven biển Gio Linh, nhờ đẩy mạnh hoạt động trong lĩnh vực nuôi trồng và khai thác thủy sản, HTX đã tạo việc làm và sinh kế bền vững cho các ngư dân.

Để khẳng định vai trò của mô hình kinh tế tập thể, HTX tập hợp các ngư dân và hộ nuôi trồng nhỏ lẻ, đầu tư vào quy trình nuôi trồng bền vững, hạn chế đánh bắt hủy diệt. HTX hỗ trợ vốn vay ưu đãi để ngư dân nâng cấp tàu thuyền nhỏ, trang bị máy móc hiện đại và áp dụng các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm trong chế biến.

Bằng cách tổ chức lại sản xuất tập trung và đảm bảo chất lượng, các sản phẩm thủy sản của HTX được đưa vào kênh tiêu thụ nhà hàng, khách sạn lớn, tránh phụ thuộc vào thương lái. Sự ổn định trong hoạt động khai thác và nuôi trồng đã giúp các thành viên, vốn là những ngư dân có thu nhập thấp và bấp bênh, có nguồn thu nhập ổn định hơn, cải thiện đáng kể đời sống và giảm áp lực về việc làm tại khu vực ven biển. HTX còn là đơn vị tiên phong trong việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản, gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường biển, thể hiện vai trò là một mô hình kinh tế có trách nhiệm xã hội.

Vững bước trên con đường hội nhập

Dù đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, khu vực HTX nông nghiệp Quảng Trị vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức cần vượt qua. Hạn chế về quy mô nhỏ, thiếu nhân lực chất lượng cao, năng lực quản trị còn yếu, khả năng liên kết thị trường và tiêu thụ sản phẩm chưa mạnh, và việc chuyển đổi số còn ở giai đoạn khởi đầu là những rào cản lớn nhất.

Để giải quyết những tồn tại này và tiếp tục phát huy vai trò của kinh tế tập thể, Quảng Trị đã đặt ra những mục tiêu cụ thể và đầy tham vọng cho năm 2026: Phát triển 15 HTX mới, nâng tỷ lệ HTX hoạt động hiệu quả lên 61% (tăng nhẹ so với mức 60% hiện tại), tăng tỷ lệ HTX ứng dụng công nghệ cao lên 15% (nhấn mạnh vào chiều sâu và chất lượng), và duy trì và tăng trưởng doanh thu bình quân đạt trên 1,4 tỷ đồng/HTX/năm.

Để đạt được mục tiêu này, tỉnh sẽ tiếp tục tập trung vào các giải pháp trọng tâm: Đào tạo chuyên sâu, tiếp tục tổ chức các lớp tập huấn về quản trị, kế toán, và pháp luật mới (như các khóa đã tổ chức vào tháng 5 và tháng 10 năm 2025); Hỗ trợ Chuyển đổi số, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là trong quy trình sản xuất (nhà màng, tưới nhỏ giọt) và tiếp thị, phân phối (sàn thương mại điện tử, livestream); và Xúc tiến thương mại, hỗ trợ HTX tham gia các hội chợ lớn, kết nối trực tiếp với các kênh phân phối hiện đại và xuất khẩu.

Kinh tế tập thể, HTX nông nghiệp Quảng Trị đang từng bước khẳng định vị thế vững vàng, không chỉ là mô hình kinh tế hợp tác hiệu quả, mà còn là nền tảng để hình thành một hệ sinh thái nông nghiệp hiện đại, nơi người nông dân cùng hợp tác, chia sẻ lợi ích và phát triển bền vững trong thời đại số. Đây chính là con đường đúng đắn và bền vững nhất để người dân Quảng Trị vươn lên thoát nghèo, làm chủ vận mệnh kinh tế của mình.