Trồng cây dược liệu giúp người dân huyện miền núi Nghệ An tăng thu nhập

Điển hình trong số đó là các mô hình tổ hợp tác, HTX trồng và chế biến sản phẩm từ cây dược liệu. Sau khi đầu tư các thiết bị, máy móc công nghệ hiện đại, mang lại giá trị kinh tế cao, như tinh bột nghệ, sắn dây, hà thủ ô, cà dây leo,...

Phát huy thế mạnh địa phương

Tại các huyện miền Tây tỉnh Nghệ An với lợi thế về đất đai, thổ nhưỡng thuận lợi cho việc phát triển các loại cây dược liệu, từ lâu người dân nơi đây đã biết khai thác các loại cây dược liệu quý hiếm, tuy nhiên các hoạt động chăm sóc và phát triển chưa thực sự hiệu quả.

Nắm bắt được thế mạnh của địa phương, năm 2022, sau khi được bầu làm giám đốc HTX Nông nghiệp Tinh bột nghệ Miền Tây Xứ Nghệ, chị Đoàn Thị Vân quyết tâm vực dậy nghề dược liệu từ các hộ gia đình. Chị mạnh dạn đầu tư máy móc, chế biến các sản phẩm từ nghệ, sắn dây, hà thủ ô, cà gai leo,... Trong quá trình sản xuất, HTX đặc biệt chú trọng tới chất lượng, đa dạng mẫu mã sản phẩm, tích cực trong hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm...

Cây nghệ được nhiều người dân trồng xen canh trên cánh đồng tại tỉnh Nghệ An.

Nhờ đó, năm 2023, HTX đã có 3 sản phẩm được cấp giấy chứng nhận OCOP 3 sao, năm 2024 có thêm 1 sản phẩm được cấp GCN sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu. Hiện HTX luôn duy trì hơn 10 lao động người địa phương, đảm bảo thu nhập hàng tháng từ 5-6 triệu đồng/người/tháng.

Cũng là một HTX hoạt động hiệu quả trong lĩnh vực trồng và chế biến dược liệu trên địa bàn tỉnh, trải qua nhiều khó khăn thách thức đến nay HTX Dược liệu Phủ Quỳ đã trở thành một trong những trợ lực phát triển kinh tế nông thôn cho người dân tại một số huyện nghèo như:P Quỳ Hợp, Quỳ Châu, Quế Phong thuộc miền tây của tỉnh Nghệ An.

Chị Nguyễn Diệu Thúy - Giám đốc HTX nhớ lại, năm 2020, khi mới thành lập HTX gặp không ít khó khăn về kinh nghiệm quản trị, nguồn vốn, nhất là việc ứng dụng khoa học kỹ thuật để chế biến sâu sản phẩm từ cây nghệ, cà gai leo, hà thủ ô,… “Vào thời điểm đó may mắn của HTX là có sự tư vấn, hỗ trợ kịp thời của Liên minh HTX tỉnh, ngành Nông nghiệp, Công Thương và chính quyền địa phương, hoạt động sản xuất kinh doanh của HTX ngày càng phát triển ổn định, việc sản xuất kinh doanh bắt đầu có lãi từ năm 2021” – chị Thúy chia sẻ.

Đến nay, HTX đã có 10 sản phẩm, trong đó có 7 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao. Sản phẩm của HTX hiện đã có mặt tại nhiều tỉnh, thành phố như Hà Nội, Hải Phòng, TP Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Đà Nẵng,...

Cũng nhờ các hoạt động sản xuất và đầu ra ổn định, HTX đã tạo việc làm thường xuyên cho 30 lao động tại địa phương với thu nhập bình quân đầu người đạt trên 84 triệu đồng/năm. Đặc biệt, ngoài việc nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, tạo việc làm cho lao động tại địa phương, HTX còn tích cực tham gia các hoạt động an sinh xã hội, giúp đỡ các hộ nghèo có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn...

Biến “cây rừng” thành cây trồng bền vững

Ngoài 2 HTX tiêu biểu kể trên, hiện trên địa bàn tỉnh Nghệ An còn có hàng chục HTX khác cũng hoạt động hiệu quả trong lĩnh vực dược liệu, tiêu biểu như HTX Nông dược Tĩnh Sáng Đường, HTX Dược liệu Nghĩa Đàn, HTX Nông nghiệp Tân Thành,...

Điều đáng nói, rất nhiều HTX đã tuyên truyền, hỗ trợ bà con đưa cây dược liệu quý ở rừng về trồng trong vườn nhà, đồng thời bao tiêu đầu ra giúp nhiều hộ gia đình có nguồn thu nhập ổn định…

Mô hình trồng cà gai leo, giúp người dân trên địa bàn tỉnh Nghệ An tăng thu nhập so với các loại cây trồng khác.

Nhờ được hướng dẫn tận tình, đầu năm 2022, bà Lá Thị Lan ở xóm Hợp Thành, xã Yên Hợp (Quỳ Hợp) bắt đầu đưa các loại dược liệu quý ở rừng về trồng trong vườn nhà như: cà gai leo, xạ đen, dây thìa canh, bách bộ, trinh nữ hoàng cung, rau má… Trên diện tích đất vườn gần 1.000 m2 bà Lan chia ra thành nhiều khoảnh khác nhau, chỗ vườn thoáng mát thì trồng rau má, cây dây thìa canh; dưới tán cây ăn quả bà trồng cây bách bộ, cây trinh nữ hoàng cung, dọc bờ ao, ven theo bờ rào bà trồng cây cà gai leo...

Bà Lan cho biết, trước vườn này trồng các loại rau vặt, mang đi chợ bán. Thời gian nông nhàn thì vào rừng hái cây thuốc bán cho thương lái nhưng thu nhập bấp bênh. Từ năm 2022 đến nay, được kỹ sư nông nghiệp của HTX Nông dược Tĩnh Sáng Đường hướng dẫn, bà đưa các giống cây thảo dược về trồng trong vườn nhà thì phát triển rất tốt.

“Cho thu hoạch đều nhất là rau má, trung bình mỗi năm thu hái khoảng 10-12 lứa, mỗi lứa 2 tạ. Toàn bộ rau má được HTX bao tiêu với giá bán 15.000 đồng/kg. Ngoài ra, khoảng cuối năm thì cây bách bộ, cây dây thìa canh cũng cho thu hoạch” – bà Lan nói thêm.

So với các loại cây trồng khác thì cây dược liệu không kén đất, tận dụng được đất ven bờ ao, tường rào, dưới tán cây ăn quả và cả dưới đồi keo. Mặt khác, cây dược liệu là cây trồng lâu năm, trồng 1 lần, nếu chăm sóc tốt thì thu hái được 7-10 năm, không tốn công chăm bón, ít sâu bệnh.

Bên cạnh đó, khi cây dược liệu được thuần hóa thành công trong vườn nhà thì sẽ hạn chế được việc tận thu, tận diệt các dược liệu trong rừng, bảo vệ rừng và tạo sinh kế lâu dài cho bà con.

Được biết, HTX Nông dược Tĩnh Sáng Đường tập trung phát triển vùng trồng dược liệu với diện tích khoảng 10 ha, liên kết với người dân địa phương, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, để trồng và tiêu thụ các loại cây dược liệu như rau má, cà gai leo, cần tây, trinh nữ hoàng cung...

Ông Lá Văn Duy - Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm Giám đốc HTX Nông dược Tĩnh Sáng Đường (huyện Quỳ Hợp), cho biết: “Mỗi năm, chúng tôi bao tiêu cho bà con 50 tấn dược liệu với mức giá ổn định, cao hơn thị trường. Ngoài ra, chúng tôi phân công cán bộ chuyên môn hỗ trợ bà con kỹ thuật nhân giống, trồng, chăm sóc và cách thu hoạch hợp lý để cây sinh trưởng tốt, thu hái được nhiều vụ”.

Để nâng cao giá trị kinh tế, HTX đã đầu tư vào máy móc hiện đại như máy sấy nhiệt, máy sấy lạnh, máy nấu cao, máy nghiền bột, máy khử khuẩn, máy ép màng, đóng nắp... để đảm bảo chất lượng sản phẩm. Đến nay, HTX đã cho ra đời khoảng 30 dòng sản phẩm, trong đó có 3 sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao của tỉnh Nghệ An: trà túi lọc cà gai leo, bột rau má sấy lạnh và mật ong

Đẩy mạnh hiệu quả từ các mô hình HTX

Với hơn 1.000 loài cây dược liệu quý hiếm, Nghệ An được xem là một trong những địa phương có nguồn nguyên liệu dược liệu phong phú và đa dạng bậc nhất cả nước.

Thời gian qua, với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương cùng Liên minh HTX tỉnh Nghệ An, việc ứng dụng công nghệ cao vào khai thác, sản xuất dược liệu đã và đang từng bước giúp nhiều tổ hợp tác, HTX tại Nghệ An nâng cao giá trị sản phẩm, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho người dân, góp phần phát triển kinh tế nông thôn bền vững.

Chế biến tinh bột nghệ sấy khô ở xã Nghi Kiều, huyện Nghi Lộc (Nghệ An).

Một số HTX tại Nghệ An đã áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm thông qua mã QR, giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra thông tin từ khâu trồng trọt đến chế biến. Điều này không chỉ nâng cao uy tín mà còn mở rộng thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước.

Đại diện Sở NN&MT tỉnh Nghệ An, cho biết, trong những năm qua, tỉnh đã chú trọng đến việc phát triển cây dược liệu. Thu nhập từ trồng cây dược liệu cao hơn từ 4 đến 14 lần so với cây ngô và gấp 2 đến 6 lần so với cây keo. Tuy nhiên, việc phát triển cây dược liệu vẫn gặp phải nhiều thách thức. Trong đó, nguồn vốn đầu tư ban đầu lớn và hệ thống cơ sở hạ tầng cho vùng trồng dược liệu chưa đáp ứng đủ nhu cầu là những vấn đề cần được giải quyết.

Để phát huy thế mạnh của địa phương, chính quyền tỉnh đang tích cực khuyến khích, thu hút các doanh nghiệp, HTX tham gia vào lĩnh vực sản xuất và chế biến dược liệu, hình thành các chuỗi sản xuất và tiêu thụ dược liệu nhằm đánh thức tiềm năng to lớn của nguồn nguyên liệu này, đồng thời tạo sinh kế bền vững, mang lại sự ổn định đời sống cho người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số tại các huyện miền Tây của tỉnh.

Ông Nguyễn Bá Châu, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho hay, thời gian qua trên địa bàn tỉnh Nghệ An, nhiều HTX đã đầu tư hoạt động theo hướng liên kết chuỗi, xây dựng mô hình sản xuất kinh doanh có quy mô lớn trên các lĩnh vực thương mại, sản xuất chế biến nông sản, hải sản, dược liệu.

Tính đến hết năm 2024, toàn tỉnh đã có 215 HTX sản xuất kinh doanh theo chuỗi giá trị. Các HTX đã tích cực hưởng ứng và tham gia các chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; phát huy tốt vai trò là “bà đỡ” cho thành viên, nhất là trong việc tiêu thụ sản phẩm, tạo thêm việc làm và nâng cao thu nhập cho lao động, góp phần rất lớn trong việc ổn định an sinh xã hội ở địa phương.

Đến nay, toàn tỉnh đã có 567 sản phẩm đạt tiêu chuẩn Ocoop, trong đó: có 01 sản phẩm đạt hạng 5 sao, 37 sản phẩm đạt hạng 4 sao và 529 sản phẩm đạt hạng 3 sao. Trong số đó có 110 HTX và 56 Tổ hợp tác với 269/567 (chiếm 47,4%) sản phẩm đạt chuẩn OCOP 3 sao trở lên. Bên cạnh đó, năm 2024, khu vực KTTT, HTX đã có 22 sản phẩm của 20 HTX trong tổng số 79 sản phẩm của 77 đơn vị trong toàn tỉnh được công nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu.