Để khai thác hiệu quả nguồn lực từ Luật HTX 2023

Từ khi Luật HTX 2023 chính thức có hiệu lực, đến nay đã có những văn bản pháp lý dưới luật hướng dẫn áp dụng luật được ban hành. Tuy nhiên vẫn còn những HTX, tổ hợp tác, liên hiệp HTX vẫn chưa nắm rõ, cụ thể những quy định về chức năng, quyền lợi của mình sẽ được quy định, bảo vệ ra sao bởi việc tự nghiên cứu, tìm hiểu về luật đối với HTX, tổ hợp tác, liên hiệp HTX để bảo đảm theo đúng pháp luật là không hề dễ dàng.

Nhiều điều chưa thấu

Anh Lưu Trường Lâm, Giám đốc HTX tổng hợp Nông nghiệp và Du lịch Bầu Zôn (Ninh Thuận), cho biết do mới thành lập vào tháng 11/2024 nên việc tiếp cận Luật HTX 2023 còn rất nhiều khó khăn đối với thành viên. Làm sao để tiếp cận được chính sách và hướng dẫn tiếp cận các chính sách vay vốn, đào tạo chuyên môn, xúc tiến thương mại, du lịch, kết nối chính sách khởi nghiệp theo đúng quy định của Luật HTX 2023 là điều các thành viên rất quan tâm.

Anh Đinh Lê Tuấn Anh, Giám đốc HTX Dịch vụ và Dược liệu An Lão (Bình Định), cho rằng hiện tại các sản phẩm OCOP là chủ lực trong phát triển sản phẩm địa phương, nhưng chi phí phát triển sản phẩm rất cao. Trong khi, các thành viên HTX chưa nắm rõ Luật HTX 2023 có chính sách nào hỗ trợ HTX phát triển sản phẩm này hay không?

Hiện đã có một số văn bản quy phạm pháp luật khác hướng dẫn chi tiết việc thực hiện Luật HTX 2023.

Ngoài ra, điều kiện và thủ tục để nhận được chính sách hỗ trợ hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, cụ thể là hỗ trợ vốn, giống, khoa học và công nghệ khi HTX chuyển sang sản xuất bền vững, nông nghiệp hữu cơ, thích ứng biến đổi khí hậu là như thế nào thì thành viên HTX cũng chưa nắm rõ. Ngoài Luật HTX năm 2023 thì còn văn bản quy phạm pháp luật nào hướng dẫn chi tiết Điều kiện và thủ tục nêu trên không?

Có thể thấy, có những HTX đã nghiên cứu, nắm bắt được những quy định, hướng dẫn trong Luật HTX 2023. Nhưng cũng có những HTX, nhất là những HTX mới thành lập, HTX ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn những khó khăn trong tiếp cận và hiểu những quy định trong Luật HTX 2023. Đặc biệt, Luật HTX 2023 đã có nhiều quy định, điểm mới nên nhiều HTX chưa hiểu và nắm bắt để áp dụng hiệu quả vào thực tiễn.

Đơn cử, một trong những điểm mới là HTX có thể không có Hội đồng quản trị, đây cũng là điều mà nhiều HTX chưa nắm được, thậm chí có người còn giật mình vì nếu HTX không có Hội đồng quản trị thì làm sao có thể dẫn dắt, lãnh đạo HTX hoạt động hiệu quả.

Tuy nhiên, điều này đã được “cho phép” trong Luật HTX 2023 khi quy định về tổ chức quản trị. Theo đó, HTX có thể tổ chức quản trị đầy đủ hoặc tổ chức quản trị rút gọn (không có Hội đồng quản trị, không có Ban kiểm soát mà chỉ có kiểm soát viên). Trường hợp HTX đang tổ chức theo tổ chức quản trị rút gọn phát triển thành HTX quy mô nhỏ, vừa, lớn thì đại hội thành viên gần nhất phải quyết định việc chuyển sang tổ chức quản trị đầy đủ.

Cho 'cần câu, con cá' và dạy cách nuôi 

Ông Huy Hoàng, đại diện HTX Sản xuất kinh doanh dịch vụ nông nghiệp thị trấn La Hai (Phú Yên) cho biết nếu một người trước đây là xã viên của HTX nông nghiệp kiểu cũ, không góp vốn nhưng có đất trồng lúa nước và đang sử dụng nước sản xuất do HTX cung cấp. Vậy theo Luật HTX 2023, người đó có được coi là thành viên chính thức không.

Nếu theo quy định của Luật HTX 2023, có thể thấy đấy không thể là thành viên của HTX vì không góp vốn. Trong khi theo quy định của Luật, thành viên chính thức cần thực hiện góp vốn và góp vốn được thực hiện theo thỏa thuận và vốn góp tối đa không quá 30% vốn điều lệ.

Ngoài ra, Luật HTX 2023 phân loại rất rõ về thành viên HTX. Trong đó có thành viên chính thức (có quyền tham dự hoặc bầu đại biểu tham dự đại hội thành viên), thành viên liên kết góp vốn và thành viên liên kết không góp vốn (có thể được mời tham dự đại hội thành viên nhưng không được biểu quyết).

Nếu như Luật HTX 2012 chỉ có 9 chương, 64 điều thì Luật HTX 2023 đã có 12 chương, 115 điều. Như vậy, Luật HTX 2023 đã có các quy định chi tiết hơn, cụ thể hơn nhưng một điều dễ nhận thấy nhất là Luật HTX 2023 đã tập trung vào trao quyền tự chủ nhiều hơn cho HTX.

Ngay tại khoản 7, Điều 4 của Luật HTX 2023 đã quy định “HTX là tổ chức có tư cách pháp nhân do ít nhất 5 thành viên chính thức tự nguyện thành lập và hợp tác… nhằm đáp ứng yêu cầu chung về kinh tế, văn hóa, xã hội” đã thể hiện rõ điều này.

Trong đó, Luật HTX 2023 đã tập trung vào điều chỉnh các vấn đề tổ chức quản lý, giải thể, phá sản của HTX, THT, Liên hiệp HTX… Đưa THT trở thành một trong những đối tượng điều chỉnh của Luật, có hướng dẫn cách chuyển đổi từ THT lên HTX. Đây là cách giúp người dân liên kết làm ăn từng bước làm quen với mô hình kinh tế tập thể.

Ngoài ra, Luật HTX 2023 cũng có những quy định cụ thể, hướng dẫn HTX phát triển lên mô hình liên hiệp HTX. Điều này thể hiện sự phát triển của mô hình HTX khi đạt đến mức độ nhất định.

Tại buổi chia sẻ về những điểm mới của Luật HTX 2023 diễn ra ngày 3/12, TS Võ Thị Kim Sa, nguyên Phó Hiệu trưởng trường Chính sách công và Phát triển nông thôn, cho rằng việc Luật HTX 2023 quy định “cá nhân là công dân Việt Nam từ 15 tuổi trở lên đến dưới 18 tuổi…có thể trở thành thành viên (thành viên liên kết) của HTX” là rất hợp thời bởi nhiều nước có mô hình HTX phát triển đều coi trọng điều này.

Ngay ở Canada, người dân muốn các bạn nhỏ từ bé đã có tinh thần liên kết, hợp tác ngấm vào trong máu nên đã thành lập các nhóm sáng tạo, nghiên cứu cho các học sinh. Sau các em học hết trường cấp 3 có thể khởi nghiệp, đầu tư các dự án bằng cách liên kết, hợp tác thông qua mô hình HTX. Hay tại Hà Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản… cũng đều làm tương tự. Như vậy, HTX chính là mô hình cho người dân cần câu, con cá và còn dạy người dân cách nuôi cá…

Theo TS Võ Thị Kim Sa, Luật HTX 2023 có hiệu lực cho thấy, môi trường pháp lý cho khu vực kinh tế tập thể đã thay đổi, giúp HTX có những điều kiện thuận lợi hơn để phát triển. Tuy nhiên, đi đôi với đó, HTX cũng cần chủ động, sáng tạo, tìm ra những sáng kiến, những hướng đi mới phù hợp thì mới thích ứng và phát triển xa hơn.