Sửa đổi Luật HTX cần làm nổi bật vai trò của hợp tác xã

Tại Hội nghị xin ý kiến các đồng chí nguyên lãnh đạo Liên minh HTX Việt Nam về sửa đổi Luật HTX năm 2012 do Liên minh HTX Việt Nam tổ chức ngày 3/8, các đại biểu đều đồng tình việc giữ nguyên tên Luật là Luật HTX.

Làm nổi bật vai trò của HTX

Căn cứ đưa ra là ngay Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đưa “tư tưởng HTX” vào Việt Nam, đến việc Chính phủ quyết định lấy ngày kỷ niệm cho khu vực kinh tế tập thể (KTTT) cũng là “Ngày HTX Việt Nam”. Ngoài ra, trong các nghị quyết như Nghị quyết 13-NQ/TW, Nghị quyết 20- NQ/TW của Đảng đều nói về KTTT, HTX. Và thực tế, tên gọi HTX được sử dụng nhiều năm nay nên đã đi vào suy nghĩ của nhiều người.

Đồng thời, phong trào HTX quốc tế phát triển hàng trăm năm cũng có ngày kỷ niệm lấy tên là "Ngày HTX quốc tế”. Các nước trên thế giới cũng đều gọi là HTX dù đó là những quốc gia phát triển và đi theo con đường tư bản hay chủ nghĩa xã hội.

Ông Nguyễn Văn An, nguyên Chủ tịch Liên minh HTX TP Hà Nội cho rằng, nếu đặt tên là Luật Các tổ chức kinh tế hợp tác theo dự thảo sửa đổi Luật HTX 2012 của Bộ KH&ĐT thì chưa hợp lý vì “kinh tế hợp tác” bao hàm rất rộng. Ngay cả tổ chức có vốn đầu tư nước ngoài cũng là tổ chức kinh tế hợp tác. Chính vì vậy, tên Luật Các tổ chức kinh tế hợp tác sẽ không làm nổi bật vai trò của KTTT mà nòng cốt là HTX. Trong khi đó, HTX hoạt động với bản chất là cung cấp dịch vụ chung, vì lợi ích chung. Đây là điểm khác biệt mà không mô hình nào có thể làm được.

Khi tháo gỡ được những khó khăn cho HTX cũng sẽ đồng nghĩa với việc tháo gỡ được những khó khăn cho khu vực kinh tế tập thể.

Ông Nguyễn Ty, nguyên Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam cũng nêu vấn đề: nếu gọi là Luật Các tổ chức kinh tế hợp tác thì Liên minh HTX Việt Nam sẽ gọi là Liên minh Các tổ chức kinh tế hợp tác? Và các văn bản pháp luật sẽ có sự khác biệt về tên gọi cũng gây khó khăn trong quá trình làm việc, đàm phán sau này. Khi tháo gỡ được những khó khăn cho HTX thì sẽ tháo gỡ được những khó khăn cho khu vực KTTT.

“Các cơ quan quản lý cần xem xét lại cách đặt tên vì cụm từ "Luật HTX" đã được sử dụng từ nhiều năm nay và HTX là đối tượng điều chỉnh chính của Luật. Việc giữ nguyên sẽ bảo đảm thống nhất trong giấy tờ, văn bản, tránh gây hiểu nhầm”, nguyên Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam nói.

Ông Nguyễn Xuân Hiên, nguyên Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam cho rằng không nên đưa Tổ hợp tác (THT) vào Luật HTX bởi mô hình này đã có nghị quyết riêng, hình thức hoạt động của THT có tính linh hoạt, hoạt động trên tinh thần tự nguyện nhưng lại không có tính pháp nhân nên dễ đổ vỡ. Và khi không đưa THT vào Luật thì tên gọi phải là Luật HTX vì điều này mới thể hiện rõ HTX là nòng cốt của khu vực kinh tế tập thể.

Ngoài vấn đề tên gọi, các đại biểu cho rằng, mô hình Liên đoàn HTX trên thế giới phát triển rất mạnh. Đây là tổ chức vừa tham gia hoạt động kinh tế phục vụ, hỗ trợ thành viên, vừa hoạt động như một tổ chức đại diện trong một ngành, lĩnh vực theo chiều dọc như nông nghiệp, công nghiệp, cung ứng và tiêu dùng, ngân hàng, ngành cá, ngành sữa...

Tuy nhiên, đây không phải tổ chức kinh tế, mà chỉ đại diện cho HTX, Liên hiệp HTX. Nếu mỗi ngành thành lập một liên đoàn thì sẽ gây khó khăn cho vấn đề quản lý, xây dựng pháp lý.

Theo thống kê trên thế giới, Liên đoàn HTX quốc tế hiện có khoảng 300 tập đoàn theo mô hình HTX, tổng tài sản 3000 tỷ USD. Trong đó, 32% là hoạt động trong lĩnh vực tín dụng tài chính, 30% hoạt động trong lĩnh vực thương mại, còn lại là lĩnh vực công nghiệp. Đây là mô hình phát triển ở nhiều nước, nhưng ở đối với Việt Nam vẫn còn mới mẻ. Chính vì vậy, việc thành lập Liên đoàn HTX cần xem xét một cách thận trọng để đảm bảo phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội, nguồn lực, cách quản lý vận hành ở Việt Nam.

Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Ngọc Bảo cho biết, trong Nghị quyết 20 của Đảng có nói đến mô hình Liên đoàn HTX, và các nước trên thế giới cũng đều có loại hình này. Nhưng trong Nghị quyết 20 cũng chỉ nói là thành lập làm thí điểm. Việc thành lập mô hình Liên đoàn HTX cần bám sát Nghị quyết 20 để bảo đảm phát triển theo lộ trình và phù hợp thực tiễn. “Đây cũng là vấn đề mới ở Việt Nam, vì vậy, nên trình Chính phủ để có những quy định cụ thể”, Chủ tịch Nguyễn Ngọc Bảo phân tích.

Tăng tính minh bạch

Để KTTT, mà nòng cốt là các HTX phát triển bền vững, một trong những yếu tố quan trọng chính là minh bạch thông tin. Và để làm được điều này, thực hiện kiểm toán là điều cần thiết. Hiện, một số địa phương đang phát triển mô hình kiểm toán HTX như Hà Nội, Tiên Giang… Thực tế cho thấy, các HTX cũng đều mong muốn được kiểm toán vì công khai được tài chính, có kế hoạch sản xuất kinh doanh rõ ràng, từ đó hạn chế rủi ro, tạo niềm tin cho người dân, xã hội.

Tuy nhiên, hiện nay trong Luật HTX năm 2012 chưa thể hiện rõ điều này. Để tạo tính minh bạch cho KTTT, HTX, các đại biểu cho rằng cần có chương riêng quy định về kiểm toán HTX, trong đó quy định rõ về loại hình, phạm vi, tần suất kiểm toán.

Chẳng hạn như HTX, liên hiệp HTX có quy mô lớn theo quy định tại Điều 8 Luật này bắt buộc phải kiểm toán độc lập về kiểm toán báo cáo tài chính hằng năm; kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động với tần suất một năm/lần.

HTX, liên hiệp HTX có quy mô vừa theo quy định tại Điều 8 Luật này bắt buộc kiểm toán độc lập về kiểm toán báo cáo tài chính với tần suất năm/lần; kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động với tần suất 3 năm/lần… Những quy định cụ thể này sẽ là cái khung để các cơ quan quản lý và HTX áp dụng, thực hiện kiểm toán.

Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là nếu tổ chức kiểm toán độc lập thì HTX không có đủ tài chính vì phải thuê các chuyên gia, trừ những HTX nào thật sự lớn mạnh mới thực hiện được kiểm toán độc lập.

Theo khát từ thực tế của các HTX, 99% HTX không đủ kinh phí để thực hiện kiểm toán độc lập. Trước thực trạng trên, kiểm toán nội bộ được đánh giá là phù hợp với mô hình KTTT, HTX hơn, nhưng trong Luật HTX năm 2012 chưa quy định.

Muốn thực hiện thành công loại hình kiểm toán này trong khu vực KTTT, HTX, các đại biểu cho rằng cần phải thành lập Trung tâm kiểm toán trực thuộc Liên minh HTX Việt Nam và các HTX thành viên chính là khách thể của hoạt động kiểm toán. Đi cùng với đó, cần xây dựng cơ chế cho phép ngân sách (trung ương và địa phương) có thể hỗ trợ HTX về kinh phí kiểm toán để bảo đảm hiệu quả của mô hình này.

Ông Nguyễn Văn Biên, nguyên Phó Chủ tịch thường trực Liên minh HTX Việt Nam cho rằng, kiểm toán HTX là vấn đề cần làm rõ và sớm đưa vào thực tiễn thông qua Luật HTX sửa đổi lần này. Và điều này đã được chứng minh ở các nước trên thế giới.

Ví dụ như tại Đức mỗi năm có hàng vạn doanh nghiệp phá sản nhưng nhờ Luật HTX của Đức có quy định cụ thể về loại hình, tần suất… kiểm toán mà số HTX bị phá sản chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Đặc biệt, hiện khu vực doanh nghiệp có thông tư, nghị định cụ thể về kiểm toán nội bộ. Chính vì vậy, ông Nguyễn Ngọc Hòa, nguyên Chủ tịch HĐQT Liên hiệp HTX thương mại TP. Hồ Chí Minh (Saigon Co.op) cho rằng, quá trình sửa đổi, bổ sung Luật HTX lần này nhất thiết cần có nội dung về kiểm toán HTX. Vì một trong những khó khăn của HTX là quản trị nên cần kiểm toán để kịp thời phát hiện những vướng mắc, từ đó đạt được những mục tiêu trong sản xuất kinh doanh, hạn chế giải thể, phá sản.

Trước những ý kiến đóng góp của các đại biểu là nguyên lãnh đạo Liên minh HTX Việt Nam, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Ngọc Bảo cho biết, Luật HTX năm 2012 hiện nay rất trừu tượng, khó áp dụng trong thực tiễn. Vậy nên, việc sửa đổi phải đảm bảo cụ thể, đơn giản hơn để phù hợp với nhận thức, nhu cầu và giải quyết được những khó khăn của các HTX hiện nay.

Bên cạnh đó, việc sửa đổi, bổ sung không chỉ đơn thuần là việc tìm tên gọi phù hợp, mà còn là bước đột phá về tư duy, cách nhìn nhận nhằm thúc đẩy KTTT, HTX phát triển tương xứng với tiềm năng.

“Nội dung sửa đổi Luật HTX năm 2012 cần dựa trên cơ sở đánh giá tác động của Luật 2012 sau khi đưa vào áp dụng thực tiễn. Bên cạnh đó, cần thể hiện được tinh thần của Nghị quyết 20 để tạo hành lang thông suốt cho KTTT, HTX”, Chủ tịch Nguyễn Ngọc Bảo phát biểu.

Huyền Trang